Hoe AI incontinentie kan verminderen voor prostaatkankerpatiënten
02 september 2024
Hoe groot is de kans op incontinentie als de chirurg de plasbuis hier doorknip? Het is heel goed mogelijk dat over een paar jaar AI (Artificial Intelligence) de chirurg direct een antwoord geeft op deze vraag. Het Catharina Ziekenhuis doet onderzoek hiernaar.
Incontinentie is – samen met impotentie – de meest ingrijpende complicatie bij het verwijderen van de prostaat. Om die weg te halen bij prostaatkankerpatiënten, moet de uroloog altijd de plasbuis doorknippen. De prostaat ligt immers helemaal om de plasbuis heen. Er zijn aanwijzingen dat de plek waar de uroloog de plasbuis doorknipt, grote invloed kan hebben op het ontstaan van incontinentie.
Arts-onderzoeker Aron Bakker schetst een ideaalbeeld voor de toekomst. “Hoe mooi zou het zijn als de uroloog zou zien dat op een bepaalde plek bijvoorbeeld de kans op incontinentie 30 procent is en op een andere plek de kans 15 procent? Dit is zeker realistisch, we hopen dit binnen twee jaar in studieverband te kunnen toetsen. En dan kost het nog heel wat meer jaren aan studie om te kunnen bewijzen dat het veilig is in de praktijk.”
Er valt veel winst te behalen in Nederland
Het is desalniettemin mooi om hierover te filosoferen, zeker omdat de verschillen onderling tussen ziekenhuizen groot zijn, zo bleek uit onderzoek eind vorig jaar. Bij sommige ziekenhuizen is de kans op incontinentie bij het verwijderen van de prostaat 19 procent, bij andere ziekenhuizen 85 procent. En dus is er veel winst te behalen. Bakker, die één dag in de week ook nog aan het bed staat als ANIOS (arts niet in opleiding tot specialist): “Dat heeft te maken met de grootte van het ziekenhuis – hoe vaker deze complexe operatie wordt uitgevoerd, hoe kleiner de kans. Maar daarmee is lang niet alles te verklaren.”
Een andere belangrijke factor, zo was de conclusie van Bakkers voorganger Alexander Beulens, is de lengte van de plasbuis na de operatie: hoe langer, hoe beter. “Dat was een mooie, eerste stap. Alexander deed dit bovendien door handmatig de plasbuis met screenshots van video’s te meten. Monnikenwerk. Mijn onderzoeksgroep gaat nu verder met een grotere hoeveelheid patiënten, en we willen daarmee AI trainen, zodat het leert wat bijvoorbeeld de prostaat is en wat de plasbuis.”
“Op termijn zouden we een AI-plug-in in de robot kunnen installeren. Met een druk op de knop zou de operateur dus een kansberekening op incontinentie kunnen zien
Met als uiteindelijke doel dat de kunstmatige intelligentie een goed advies kan geven. “De uroloog voert de operatie uit met een Da Vinci robot in een 3D-omgeving. Op termijn zouden we een AI-plug-in in de robot kunnen installeren. Met een druk op de knop zou de operateur dus een kansberekening op incontinentie kunnen zien. Dat zou ondersteunend moeten zijn bij de afweging tussen meer plasbuis over laten en dichter bij de tumor opereren, niet allesbepalend. De uroloog kan daar uiteraard van afwijken als hij/zij denkt dat dat beter is.”
Als dit in de toekomst werkelijkheid wordt – het herkennen van de belangrijke structuren doet AI nu met circa 75 procent nauwkeurigheid best accuraat maar dat moet nog een stuk verder omhoog – dan snijdt het mes aan twee kanten volgens Bakker. “We hopen hiermee het aantal incontinenties omlaag te brengen, en de verschillen tussen ziekenhuizen zullen kleiner worden. Want deze techniek is overal toe te passen. En het kan ook gebruikt worden voor opleidingsdoeleinden.”
14.000 keer per jaar diagnose prostaatkanker
Bakker, die begeleid wordt door urologen Robert Hoekstra en Evert Koldewijn, werkt nauw samen met de TU Eindhoven. En met het Radboudumc en het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen, waar de urologen van het Catharina Ziekenhuis de prostaatverwijderingen uitvoeren in het kader van het samenwerkingsverband Prosper. Bakkers promotietraject loopt aan het UMC Utrecht. “We zijn ook bezig om deze AI-technieken uit te breiden naar robot-geassisteerde blaasverwijderingen, eveneens een complexe operatie.”
In 2022 en 2023 kregen in Nederland meer dan 14.000 mannen de diagnose prostaatkanker. Elk jaar sterven er 3.000 mannen aan, net zoveel overlijdens als aan borstkanker bijvoorbeeld.
